Kjo Shqipëri ka lindur burra - Shahin Toçi

Po të pyes, moj zanë Urxalle,
Pse t’kanë thanë legjendë shqiptare?
Se mbi shkamb ku prita dritën
Shahin Toçin e kam rritun,
Ja kam falur flamurit t’vetëm
Sa të jetë jeta mos me vdekun.

Matjanët i ngritën këngë birit të tyre flamurtar. Kënga ‘Kjo Shqipëri ka lindur burra’, deri në vitin 1970 e kënduar odave, në përvjetorët e lindjes e të rënies së Shahin Toçit dhe në përvjetorë festash, ushtoi fuqishëm, me një krenari të ligjshme në Urxallë, në Mat e në gjithë Shqipërinë. Kjo këngë, përmes valëve të Radio-Tiranës, i kapërceu dhe kufijtë e Shqipërisë, duke ngritur peshë dhe zemrat e shqiptarëve në mbarë botën. Ajo u bë pjesë e programeve muzikore kushtuar heroizmit të shqiptarëve në shekuj. Kërkesat për këngën ishin të shumta dhe ajo nisi të transmetohej gati çdo javë. Në dëshirën për të dëgjuar dhe kënduar këngën për Shahin Toçin, ndjehej respekti për jetën dhe veprimtarinë e tij të lartë patriotike, sidomos për aktin heroik në mbrojtje të flamurit. Në vitin 1972 e më pas, veprimtaria dhe akti patriotik i Shahin Toçit u pasqyrua dukshëm në Muzeun Historik të rrethit të Matit. Këndi muzeal kushtuar Shahin Toçit u pasurua më tej me objekte e materiale të ndryshme, me kujtime e dëshmi të shokëve të tij dhe me punime biografike nga autorë të ndryshëm. Ata që ndihmuan shumë në pasurimin e këndit muzeal kushtuar dëshmorit, qenë intelektualët, mësuesit, të rinjtë dhe njerëzit e profesioneve të ndryshme, që nuk ishin molepsur nga qëllime të ulta dhe nuk kishin rënë prè e intrigave e pasioneve denigruese. Këta njerëz të ndershëm e realistë e kishin kuptuar se figura e Shahin Toçit i kapërcente përmasat e vlerësimit të dhënë deri në atë moment.

Me kërkesën dhe kontributin e popullit të zonës, intelektualëve dhe të rinisë, specialistëve dhe Muzeut Historik të rrethit, shtëpia e Shahin Toçit në Urxallë u kthye në shtëpi muze. Në çdo 5 maj, në përvjetorë të lindjes e të rënies së dëshmorit, kjo shtëpi e bardhë priti e përcolli vizitorë të shumtë. Edhe në muzetë e fshatrave të Matit u pasqyrua jeta dhe veprimtaria patriotike e dëshmorit. Bashkë me shtëpinë muze në Urxallë dhe këndin muzeal në Muzeun e rrethit të Matit, këto muze, u kthyen në vatra edukimi me ndjenjën e krenarisë kombëtare dhe të dashurisë për atdheun të cilët i shenjtëronte akti i dëshmorit të flamurit.

Gjithashtu, në këtë kohë, shkollës së Mesme të Përgjithshme në Derjan iu dha emri i dëshmorit Shahin Toçi. Ndërkohë, në veprimtaritë e ndryshme kushtuar kësaj figure patriotike, matjanët kërkonin një vlerësim më të lartë të saj, sjelljen e eshtrave të Shahin Toçit në atdhe dhe shpalljen e tij Hero i Popullit. Pas viteve nëntëdhjetë, atëherë kur ndjenja patriotike mori përmasa të reja dhe shqiponja dy krenare valëvitej si asnjëherë tjetër shesheve, nëpër institucione e kudo, të rënët për flamur e liri nisën të përshfaqen në kujtesën e popullit si simbole krenare, më të nderuar se asnjëherë tjetër. Në janar të vitit 1994 Presidenti i Republikës dekoroi me ‘Urdhërin e Flamurit të Klasit të Parë” Shahin Osman Toçin: “Atdhetar i Shquar që sakrifikoi jetën në luftë për lartësinë e Kombit’. Në shtypin shqiptar, në libra me karakter historik e publicistik, gazetarë e historianë, poetë e shkrimtarë, bashkëkohës e veteranë nisën të shkruajnë për jetën dhe aktin patriotik të Shahin Toçit.

Institucionet kulturore, historike e shtetërore gjithnjë e më shumë nisën të përfshijnë në veprimtaritë e tyre jetën dhe aktivitetin patriotik të dëshmorit. Por kërkesa për sjelljen e eshtrave të Shahin Toçit në atdhe u bë më e fuqishme. Si një thirrje e ditës së rënies dhe e popullit matjan, si një amanet i lënë nga babai Osman dhe vëllezërit e heroit, Dyle dhe Islam Toçi, sjellja e eshtrave të Shahin Toçit në atdhe u bë synimi sublim i nipërve të heroit, Shahin Islam Toçi dhe Osman Islam Toçi.
Në ditët e fundit të jetës së tij, Islam Toçi i thotë të birit, Shahinit: “Ti e di pse të kemi thirrur me këtë emër. Mbaje me nder emrin me të cilin të kam thirrur. Unë do të prehem në dheun tim, ndërsa eshtrat e xhaxhait tënd s’kanë qetësi në dhè të huaj. Unë kam besim se amanetin që më la babai e që unë po jua lë ju s’do ta harroni kurrë.’ Këtë gjë e kishin kuptuar me kohë nipërit e heroit, ndaj s’reshtën kurrë së përpjekuri derisa bënë realitet amanetin e të parëve të tyre.

Vite më vonë, pas triumfit të demokracisë në Shqipëri nipërit e dëshmorit, Shahin Islam Toçi dhe Osman Islam Toçi u ringjallën dhe më shumë shpresën për mundësinë e gjetjes dhe kthimit të eshtrave të heroit të flamurit dhe xhaxhait të tyre. Në vitin 1993, Shahin Islam Toçi merr rrugën e mërgimit për në Itali, me synimin e e qartë dhe qëndrim të vendosur për të gjetur varrin e xhaxhait të tij dhe për të çuar në vend amanetin e prindërve të tij. Me përpjekje të mëdha mundi të vendosej në Romë dhe që nga ajo ditë nisi me përkushtim të jetësonte amanetin e të parëve të tij. Ishte vetëm 21 vjeç dhe nuk kishte asnjë informacion për vendndodhjen e varrin e dëshmorit pasi ai ishte varrosur në mënyrë të fshehtë dhe bashkëkohësit e tij dinin vetëm se ishte vrarë nga fashistët për qëndrimin e tij burrëror dhe patriotik në mbrojtje të flamurit kuq e zi.

Paralelisht me kërkimet e tij në Romë, duke bashkëpunuar me të vëllain, Osmanin që shpejt u vendos në Tiranë për t’i dhënë edhe më shumë mbështetje dhe mundësi realizimit të qëllimit të kthimit të eshtrave të dëshmorit, arritën të sensibilizojnë institucionet shtetërore, mediat, shoqatat dhe intelektualët e drejtimeve të ndryshme krijuese për vlerësimin e merituar të figurës së Shahin Osman Toçit. Vëllezërit Shahin e Osman Toçi me një këmbëngulje e përkushtim tejet të admirueshëm, për asnjë çast nuk e humbën shpresën në rrugën e mundimshme të realizimit të qëllimit të tyre.

Në ditët e finalizimit të qëllimit të tyre, siç tregojnë nipërit e dëshmorit, Shahini dhe Osmani ata patën dhe inkurajimin e institucioneve shtetërore, sidomos përkrahjene e z. Llesh Kola, Ambasador i shtetit shqiptar në Romë dhe miqve italianë drejtues përgjegjës në administratën e varrezave Verano në Romë Ing. Dario Bonani, Maria Longo dhe teknikëve Paolo Xhovangrosi e Silvio Pelikia. Ndërsa kolonel Vinçenco Pikoneze, ushtarak në pension, që ka mbaruar studimet ën Akademinë Ushtarake në Modena, ka vlerësuar lart aktin e akademistit Shahin Toçi, duke admiruar këmbënguljen e rrallë të nipërve të tij për gjetjen dhe kthimin në atdhe të eshtrave të xhaxhait të tyre. Në një nga ditët e para të marsit të vitit 2011, Shahin Islam Toçi, i emocionuar dhe i përlotur ka telefonuar të vëllanë në Tiranë, Osmanin dhe i ka komunikuar mes drithërimave lajmin e gjetjes së eshtrave të xhaxhait të tyre, duke lajmëruar kështu jo vetëm realizimin e amanetit të të parëve të tij, por duke bërë të mundur dhe kthimin në atdhe pas 72-vitesh, të eshtrave të heroit të flamurit Shahin Toçi. Vlerësimet në kohë e gjithnjë në rritje për figurën e Shahin Toçit tregojnë se kur është fjala për bijtë e tij të rënë për liri e flamur, populli nuk harron. Flamuri, si simboli i një kombi, i dinjitetit dhe krenarisë së tij, i përjetëson emrat e heronjve që ranë për të. Shahin Toçi është njëri nga këta heronj, ndaj dhe flamuri kuq e zi nuk e harroi. Flamuri ynë thirri kohë të reja dhe njerëz të rinj, për të sjellë në atdhe Shahin Toçin, që të prehet nën palët e tij.